Operacija KOVERAT
predstavlja najozbiljniji pokušaj deblokade Sarajeva krajem 1992. godine. Da je
operacija uspjela, historija odbrambeno-oslobodilačkog rata bi se sigurno
drugačije odvijala. Operacija KOVERAT je odisala velikim brojem propusta, nestručnosti,
površnosti, opstrukcija, ali sigurno nije nedostajalo srca, hrabarosti i
krvi...
„Poštovani gospodine Predsjedniče,
Obraćam vam se ovim zahtjevom da se pokrene istražni postupak i krivična
odgovornost za sva odgovorna lica na čelu sa mnom za gubitak 48 boraca u
operaciji za deblokadu Sarajeva pod nazivom „Koverat“. Pošto je prošlo više od
godinu i po dana od kada je komisija od pet članova dostavila izvještaj, u kome
zahtijeva da se pokrene istraga i krivična odgovornost protiv odgovornih lica,
smatram da je krajnje vrijeme da se ovo pitanje riješi iz zakonskih, moralnih i
razloga istine, radi nas samih i budućih generacija“.
Ovaj nesvakidašnji zahtjev 15. avgusta 1994. godine uputio je tadašnjem
predsjedniku Predsjedništva RBiH Aliji Izetbegoviću brigadir Vehbija Karić koji
je decembra 1992. godine komandovao operacijom „Koverat“ na glavnom igmanskom
pravcu na kome se i dogodila tragedija. Sličan zahtjev Karić je uputio i
komandi bosanske armije armijskom generalu Rasimu Deliću. Karić je uz zahtjev
za pokretanje krivičnog postupka protiv sebe i drugih odgovornih lica priložio
izvještaj Komisije o ovoj operaciji na čijem je čelu bio Mustafa Beglerović i
koja je 29. decembra 1992. godine, odnosno devet dana poslije tragedije, završila
posao i sva dokumenta i nalaze predala istražnom sudiji. Među tim dokumentima
nalazi se i 36 potresnih svjedočenja neposrednih učesnika tragičnog marša na
Jahorinu i Trebević.
Karićeva pisma bila su povod da komandant Delić 25. avgusta 1994. godine
formira novu komisiju na čelu sa brigadnim generalom Jovom Divjakom, koja je
imala zadatak da „sagleda činjenice u vezi s organizovanjem, pripremama i
izvođenjem operacije „Sloboda 92“ („Koverat“)". Divjakova komisija završila je
rad 17. oktobra 1994. godine i „na osnovu izvršene analize neuspjeha operacije
„Sloboda 92“ („Koverat“)", konstatovala niz grešaka, slabosti i propusta „koji u
sebi sadrže elemente za pokretanje disciplinske i krivične odgovornosti“, te da
su za „navedena krivična djela predviđene stroge kazne zatvora, a za pojedina
od tih djela i smrtna kazna". Komisija, ipak, na kraju izvještaja sugeriše da
„zbog aktuelne situacije na BiH ratištu i angažovanosti učesnika ove operacije
u komandama i jedinicama Armije RBiH, smatramo da u ovom momentu nije
cjelishodno pokretati postupak za utvrđivanje odgovornosti, a naročito ako se
uzme u obzir da ne postoji zastara krivičnog i disciplinskog postupka“.
Komandant Rasim Delić uputio je 9. marta 1995. godine komisijski izvještaj
predsjedniku Izetbegoviću. Pozivajući se na izvještaj, te „na osnovu drugih
dokumenata koja su sačuvana, a odnose se na navedenu operaciju“, Delić je naveo
četiri glavna uzroka neuspjeha operacije:
„1. Veliki broj propusta, površnosti i neodgovornosti od načelnika Štaba
Vrhovne komande Oružanih snaga brigadnog generala Sefera Halilovića, komande na
IKM ŠVK OS sa lokacijom na Igmanu pod komandom brigadira Karić Vehbije,
komandanata i komandira jedinica koje su učestvovale u izvođenju borbenih
dejstava.
2. Površnost, brzina i nestručnost u formiranju i radu komande od
prikupljanja i procjene podataka o neprijatelju do neprecizne i nepotpune
odluke, površnog izvještavanja i nestručnog komandovanja operacijom.
3. Nisu bili stvoreni neophodni materijalni i drugi uslovi za deblokadu
Sarajeva. Komande i jedinice koje su realizovale zadatak iz navedene operacije
nisu imale borbenog iskustva i uvježbanosti, a pripreme su bile površne i
realizovane na brzu ruku.
4. Očita je opstrukcija jedinica kojima su komandovali Jaganjac, Juka,
Zuka i Rajić. Isti nisu ni pokušali izvršiti dobijeni zadatak.“
„Međutim“, piše dalje Delić predsjedniku Izetbegoviću, „ako uzmemo u
obzir vrijeme izvođenja operacije, stanje borbene gotovosti jedinica koje su
učestvovale u borbenim dejstvima, vremenske uslove pri izvođenju, izgrađenost
sistema rukovođenja i komandovanja, a posebno jednostarješinstva i
subordinacije, smatram da sada ne bi trebalo pokretati krivične postupke i
postupke za disciplinske prestupe protiv najodgovornijih starješina koje su
organizovale, pripremale i izvodile navedenu operaciju. Za eventualno učinjena
krivična djela i prestupe ne postoji zastarjevanje krivičnog i disciplinskog
postupka, pa se isti mogu pokrenuti u bolja vremena.“
Radni naslov ove operacije je bio „Sarajevo“, a kasnije je preimenovan u
„Sloboda 92“ , jer „je trebalo da Sarajevu donese slobodu“. U toku priprema
četnici su joj dali naziv „Koverat“ ili „Koverta“. I po tom nazivu je i
poznata.
Oktobra 1992. godine Vrhovna komanda Oružanih snaga naše zemlje donijela
je odluku da se dio Glavnog štaba, na čelu sa načelnikom Seferom Halilovićem,
iz blokiranog Sarajeva izmjesti na slobodnu teritoriju kako bi efikasnije
rukovodili oružanom borbom. A strategijski zadatak je bio – deblokada Sarajeva.
Glavni štab zadužuje Vehbiju Karića, koji je bio jedan od najvatrenijih
zagovornikana te ideje, da kao prethodnica izađe na slobodnu teritoriju i na
Igmanu ili u Konjicu pripremi IKM Glavnog štaba. Jer, za tri-četiri dana
trebalo je na slobodnu teritoriju da izađe i Sefer Halilović. Karić je sa sinom
Emirom preko aerodromske piste izašao na Igman u noći između 24. i 25. oktobra 1992. godine.
Sedam dana ranije u Konjic je iz Hrvatske kao „slijepi putnik“ stigao
drugi član Glavnog štaba Vrhovne komande Jovan Divjak. Divjak je bio u državnoj
delegaciji koja je posjetila SAD i na povratku se nekoliko dana zadržao u
Hrvatskoj i Sloveniji, gdje je, kako je 14. januara 1993. godine naveo u
izvještaju, uspostavio službene kontakte sa obavještajnim upravama hrvatske i
slovenačke vojske. Sa slovenačkom armijom, ističe on, pod povoljnim uslovima
dogovorio je kupovinu izvjesnih količina oružja i municije, ali Hasan Čengić
„nije prihvatio ponudu Slovenačke armije“.
Divjak je po naređenju Sefera Halilovića trebalo da stigne na Igman i tu
se nađe sa njim, Seferom. Iz Splita je namjeravao da otputuje u Mostar, ali mu
je Arif Pašalić u večernjim časovima 16.10.1992. javio da „sada nije povoljna
situacija za dolazak“, pa je zaobišao Mostar i preko Posušja i Blidinjskog
jezera stigao u Jablanicu. Kasnije, kada je uhapšen, moraće istražnom sudiji da
objašnjava zašto je tog dana zaobišao Mostar.
Divjak, koji se smjestio u Konjicu u kući Zejnila Delalića, komandanta
Taktičke grupe 1, obilazio je linije odbrane, uvezivao jedinice, ali ne zadugo.
Jer, u noći između 23. i 24. oktobra 1992. dobio je izvještaj od komandanta iz
Prozora Muharema Šabića o napadu HVO-a na grad i o dramatičnoj situaciji u
Prozoru. Šabić je tražio pomoć iz Jablanice i Konjica. Divjak mu je naredio da
„sačuva ljudstvo jedinice, da zaštiti stanovništvo i iznemoglo i bolesno izvuče
iz grada“, te da odsudno brani grad. Šabiću je prenio i naređenje načelnika
Glavnog štaba Halilovića da „Prozor ne smije pasti“.
„Napadom na
Prozor Hrvatska vojska nam je zabola nož u leđa i uveliko omeli plan operacije
za deblokadu Sarajeva“, kaže Sefer Halilović.
„Mislim da su oni vidjeli da je bosanska armija dovoljno narasla i da je
prešla iz defanzive u ofanzivu i da je ugrožen dogovor Milošević-Tuđman o
podjeli BiH. Zato su napali Prozor i od 1. novembra blokirali sve puteve i više
nisu dozvolili ni jednom konvoju oružja i municije da prođe.“
autor Šefko Hodžić, ratni novinar i izvještač
izvor
